De roman De Regering Tuinman (2022) van Guido Devos speelt zich af in de jaren negentig, waarin de Belgische samenleving wordt geconfronteerd met een reeks onderling verbonden gebeurtenissen. Ook op politiek vlak is er veel gaande: het Vlaams Blok groeit snel en zorgt voor onrust. Maar dat is niet alles. In Libanon houdt Hezbollah westerse gijzelaars vast en martelt hen, terwijl de ziekte AIDS opflakkert en talloze slachtoffers maakt. De auteur presenteert al deze gebeurtenissen op een opvallende manier, waardoor de uniciteit van deze roman benadrukt wordt. Het lijkt namelijk alsof de lezer voor de televisie zit en constant tussen vijf kanalen schakelt om op de hoogte te blijven van alles wat er gebeurt. Tegenwoordig willen we immers niets missen, dus verdelen we onze aandacht over alle kanalen om alle informatie tot ons te nemen. Dit is een subtiele hint naar de tijd waarin we leven:
‘Zijn zapgedrag heeft geen tijdbesparende functie, maar is gewoon een vorm van verveling, van luiheid. Hij is er slechts op uit om spannende prentjes te bekijken. De ware zapper is een kind van zijn tijd.’
Devos presenteert een reeks gebeurtenissen en personages, die echter allemaal op de een of andere manier met elkaar verbonden zijn. Pas aan het einde van het boek wordt dit voor de lezer duidelijk en moet je tijdens het lezen echt je best doen om de rode draad in het verhaal te ontdekken. Deze rode draad komt o.a. naar voren in het thema van het verhaal. Devos slaagt erin politieke schandalen en hoe politici inspelen op de angst en onrust van het volk op overtuigende wijze te beschrijven. Dit actuele thema is vandaag de dag belangrijk.
Het schrijven van een goed verhaal is complex. Devos heeft duidelijk veel moeite en tijd gestoken in het construeren ervan. Soms is het verhaal zo ingewikkeld dat de lezer notities moet maken om de oorzaken, gevolgen, logica en verbanden bij te houden, anders wordt het moeilijk te volgen. Is dit een probleem? Nee, maar de roman is dan ook niet geschikt voor elke lezer. Alleen degene die bereid en in staat is om zich in de rol van onderzoeker te plaatsen en met een kritische geest te lezen, zal begrijpen wat de auteur met het boek wil bereiken: inzicht in menselijk gedrag geven. Hier en daar geeft de auteur je bouwstenen, maar uiteindelijk moet de lezer zelf aan de slag met een overvloed aan beelden, verhalen en anekdotes om door te dringen tot de fictie die zeer dicht tegen de werkelijkheid aanligt.
‘Belangrijk was het lezen en vooral wat erna kwam: het denken over het gelezene, het ontrafelen van de ideeën achter het werk, het in kaart brengen van de gedachtegang, het bedenken van alternatieven. Kortom, het denken om het denken, het oefenen van de geest. Voorkomen dat je vastroestte.’
Het is evident dat Devos een boeiend verhaal heeft geschreven. Toch heb ik enige bedenkingen bij bepaalde stilistische keuzes die de auteur heeft gemaakt. Een van deze aspecten is het weinige gebruik van dialoog, afgezien van enkele korte gesprekjes en interviews. In een dialoog komen personages niet alleen tot leven, maar wordt ook vaak duidelijk dat er iets op het spel staat. Juist deze spanning is belangrijk in De Regering Tuinman, en met dialoog zou de roman wat dynamischer zijn geworden. Devos maakt al gebruik van korte zinnen om de gedachtegangen van zijn personages te karakteriseren, soms met een ontwrichtende oneliner. Maar waarom geen dialoog gebruiken om de situatie steeds te laten kantelen? Het is hoogstwaarschijnlijk een weloverwogen keuze geweest, om zo de vluchtigheid van het wereldbeeld in het verhaal te benadrukken.
Guido Devos is dus een schrijver die de huidige tijd reflecteert. Hij presenteert zijn lezers een actueel en verontrustend beeld op een unieke manier. Het is lastig om hem te vergelijken met andere schrijvers en zijn schrijfstijl en keuzes kunnen wellicht moeilijk te begrijpen zijn. Dit doet me denken aan belangrijk citaat uit zijn boek: ‘Ieder mens moet de mogelijkheid krijgen zichzelf te zijn, ook al betekent dat tegen de draad in gaan’.
Auteursrecht Anna Husson.