André Platteel (1969) is een schrijver die diepgaande thema’s in zijn werk verkent. Zijn literaire carrière kreeg een vliegende start met de publicatie van zijn debuutroman Alles hiervoor in 2014. In dit werk onderzoekt Platteel op indringende wijze de vraag of liefde en idealisme radicale bewegingen kunnen rechtvaardigen. Twee jaar later, in 2016, zag zijn tweede roman Net veertien het licht, waarin de thema’s seks en dood op een ingenieuze manier worden behandeld. In Alleen de eenzamen uit 2019 weeft Platteel een familiedrama samen met subtiele maatschappijkritiek. Met zijn gedurfde verkenning van complexe thema’s en zijn vermogen om treffende verhalen te creëren, heeft André Platteel zich onderscheiden als een schrijver van formaat. Zijn werken getuigen van zijn diepgaande inzicht en zijn vermogen om de lezer te intrigeren en te ontroeren.
In de meest recente roman van Platteel, getiteld Ooit waren wij vogels, neemt Jonathan (opnieuw) een prominente rol in. Hij tracht de traumatische gebeurtenissen uit zijn verleden in Nederland achter zich te laten door te verhuizen naar Miami. Tijdens zijn reis belandt hij in een motel dat niet langer fungeert als toeristische bestemming, maar eerder als een toevluchtsoord voor getraumatiseerde en gewonde individuen die op zoek zijn naar een veilige plek. Als gevolg van een natuurramp is niets meer vanzelfsprekend en speelt het rouwproces om een verloren wereld een grotere rol dan ooit tevoren. Jonathan zet zich met volle overgave in om zijn zoon Tommi te beschermen tegen de ontwrichtende krachten van deze instortende wereld, maar dit blijkt een aanzienlijke uitdaging te zijn.
‘Toen de wereld begon te wankelen waren er van die slimmeriken die beweerden dat onder extreme omstandigheden het beste in mensen naar boven wordt gehaald, maar als je aan de rand van de afgrond staat, komt er iets anders naar boven.’
Wat direct opvalt aan het verhaal van Platteel, is dat hij op verschillende wijzen de realiteit in zijn boek “manipuleert”. Op diverse momenten lijkt het verhaal dermate onwerkelijk dat zelfs Jonathan begint te twijfelen aan de authenticiteit van zijn ervaringen: ‘Soms denk ik dat het allemaal niet echt is, het motel een set van een toneelstuk met honderden afgepeigerde figuranten die alert maar wezenloos wachten op een startsignaal om hun karakters tot leven te wekken, met Drake als regisseur.’ Deze dromerige scènes worden echter plotseling verstoord door ruwer taalgebruik en plotwendingen die de lezer weer terugbrengen naar de realiteit. Alles in het leven van Jonathan lijkt een zinloze strijd en de magische effecten maakt het lezen een nog indringender ervaring.
Het verhaal creëert deze surrealistische sfeer als gevolg van het centrale thema: de impact van keuzes uit het verleden, zowel op persoonlijk als maatschappelijk niveau, op de toekomst. Het illustreert hoe deze keuzes plotseling weer relevant kunnen worden om stand te houden. De essentie ligt daarbij dus op de perceptie van de werkelijkheid na het maken van deze keuzes. Een ander belangrijker thema is hoe traumatische ervaringen iemands persoonlijkheid blijven vormen, zelfs binnen het eigen gezin. Het is geen verrassing dat de auteur, gezien zijn eerdere werken, zijn eigen geschiedenis en ervaringen in deze roman heeft verwerkt. Het zijn geen navertelde herinneringen, maar hoogstwaarschijnlijk transformaties van beslissende ervaringen die teruggrijpen op eigen levensfeiten.
‘De dood zou een verlichtingsmoment kunnen zijn waarin we onze aard ontdekken, dat hadden de dames afgelopen dagen iedereen wijsgemaakt. Ik vond dat cynisch: waarom het einde als leermeester en niet het leven zelf?’
Platteel heeft een uitstekend boek geschreven over het vermogen om empathie te tonen jegens anderen, zonder enige moraliserende of opdringerige toon. Het boek stelt intrigerende vragen, zoals de ethische verantwoordelijkheid van het krijgen van een kind wanneer er geen garantie is op een gezonde en veilige toekomst. Ook roept het de vraag op of er nog sprake is van ‘leven’ wanneer de moderne beschaving verloren is gegaan. Deze vragen blijven gedurende het verhaal boeiend. Ondanks de rauwe en afschuwelijke aspecten van het verhaal, bevat de roman ook hoopvolle en intieme momenten. Misschien is het zelfs mogelijk om uit de as van de verloren wereld een nieuwe realiteit te creëren.
Auteursrecht Anna Husson