Samenleven is een vaardigheid, stelt David, een thuiswerkende kunstenaar die onverwacht geconfronteerd wordt met een groep jongeren die dagelijks onder zijn erkerraam tijd doorbrengt met elkaar. Deze jongeren veroorzaken overlast door tot diep in de nacht geluid te maken en vuil achter te laten. De situatie escaleert dusdanig dat de buren overwegen de politie in te schakelen. Tot ieders verbazing blijkt David niet geërgerd te zijn door de aanwezigheid van de jongeren, maar dan weten ze nog niet wat David van plan is.
Zo begint de derde roman van Maurits de Bruijn (1984), getiteld Man maakt stuk (2024). De Bruijn is redacteur van het kunsttijdschrift Mister Motley en van zijn hand verschenen eerder de romans Broer (2012) en De achterkant van de zon (2016). Ondanks de kritiek die hij ontving, hield hij zich ook bezig met de geschiedenis van zijn moeder ten opzichte van de Holocaust. Zijn bevindingen schreef hij op in het boek Ook mijn Holocaust (2020).
‘Ik was simpelweg bang voor de leegte die zou ontstaan als ik zou stoppen, of beter gezegd, doodsbang dat die leegte een definitief karakter zou aannemen, me zou bevallen, al denk ik nu: en wat dan nog? Wat als ik nooit meer iets had gemaakt? Was dat dan zo erg geweest? Erger dan wat ik uiteindelijk wel maakte?’
Man maakt stuk is psychologisch complex en omvat talrijke samenhangende maatschappelijke thema’s. Het gaat bijvoorbeeld over problematische kwesties en machtsmisbruik in de kunstwereld, identiteitsvragen en heteronormativiteit. In eerste instantie gaat het verhaal in op de discriminatie tegen homoseksuelen. Deze discriminatie komt echter niet van de groep hangjongeren, maar van de welgestelde mensen in Davids omgeving. Deze mensen denken dat zij niet discrimineren en iedereen gelijk behandelen, maar dit blijkt in de praktijk niet het geval te zijn. De galeriehouder en vriend Tom meent bijvoorbeeld dat David zich als een homoseksuele man moet verkleden omdat dit de mensen meer zal raken en hij dus meer kunst zal verkopen. Dit is een vorm van discriminatie die je bijna zou ontgaan. Het is een slimme zet van de auteur om het onderwerp vanuit deze invalshoek te belichten.
‘Wij wilden die saamhorigheid zo graag bereiken dat we elkaar lieten geloven dat we de wereld op precies dezelfde manier zagen en die egoloze toewijding aan onze versmelting was belangrijker dan echt eenzelfde blik te delen. En dus was de nasleep van onze vriendschap geen uiteenvallen, maar simpelweg een erkennen dat we helemaal geen tweeling waren.’
De Bruijn heeft een scherpe pen en prikt bewust door maatschappelijke ideeën, bijvoorbeeld over queer zijn. Het zou de roman echter geen recht doen als de aandacht tijdens het lezen alleen daarop gericht zou zijn. De Bruijn heeft namelijk ook een fijngevoelig verhaal geschreven over een jonge man die worstelt met zichzelf door uitblijvend succes, hoe een jeugd zonder veel liefde nog van invloed is op zijn dagelijkse leven en hoe de mening van iemand die belangrijk voor hem is, uiteindelijk alles kan verwoesten.
David is een geslaagd personage. De innerlijke monologen die hij heeft, tonen aan hoezeer de auteur over een sterk schrijftalent beschikt. De wisselende gedachten van David roepen levendige beelden op, veroorzaken onrust, leiden tot hilariteit, maar geven ook een behoorlijke dosis spanning aan het verhaal. De weg die David bewandelt en de keuzes die hij maakt, zijn dan ook vanaf het begin intrigerend. Er staat iets op het spel en dat is tijdens het lezen voelbaar.
Man maakt stuk is een geslaagde roman die vanuit verschillende perspectieven kan worden gelezen: maatschappelijk, psychologisch en sociaal. Maar het is met name een verhaal over de zoektocht naar verbinding en liefde. Wie is de man in kwestie? Wat maakt hij stuk en is herstel nog mogelijk? Rondom deze vragen draait het bijzondere verhaal in de roman van De Bruijn.
Auteursrecht Anna Husson